سردرد چیست؟
سردرد، دردی است که می‌تواند در هر ناحیه‌ی سر بروز کند، یک طرفه یا دوطرفه باشد و یا اختصاصا در یک ناحیه‌ی سر باشد، همچنین از یک نقطه به نواحی دیگر کشیده شود. سردرد ممکن است به فرم درد حاد، درد تیز یا یک درد پراکنده باشد که تدریجی یا ناگهانی اتفاق بیافتد. طول مدت درد می‌تواند کمتر از یک ساعت تا چند روز باشد. علائم همراه سردرد، راهنمایی برای تشخیص مناسب پزشک است. غالب سردردها به دلیل یک عامل زمینهای خطرناک نیست ولی برخی از آنها می تواند عامل زمینهای خطرناکی(مثل سکته‌ی مغزی) داشته باشد. سردردها عموما براساس علت زمینهای شان به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم بندی می‌شود.
دلایل سردرد
همانطور که بیان شد انواع سردرد را براساس علت زمینه‌ای‌شان دسته‌بندی می‌کنیم، در ادامه با انواع سردردهای اولیه و ثانویه آشنا می‌شویم.
انواع سردرد: سردردهای اولیه
سردرد اولیه می تواند ناشی از حساسیت بیش از حد به درک درد باشد. زمانی می‌گوییم سردرد اولیه اتفاق افتاده که این سردرد علامتی از بیماری دیگری نباشد و بدون بیماری زمینهای اتفاق افتاده باشد. در توضیح علل سردرد، عواملی مانند فعالیت‌های شیمیایی که در مغز اتفاق می‌افتد، اعصاب و عروق خونی که در جمجمه هستند، ماهیچه‌های سر و گردن یا ترکیبی از این عوامل می‌توانند در ایجاد سردردهای اولیه نقش داشته باشند. بعضی از افراد ممکن است ژن هایی داشته باشند که آنها را بیشتر مستعد ابتلا به سردردهای اولیه کند.
بیشتر بدانیم: سن ابتلا به بیماری پارکینسون
رایج‌ترین سردردهای اولیه به شرح زیر است
- سردرد خوشه‌ای: یکی از دردناک‌ترین انواع سردرد که ممکن است در طول شب از شدت درد بیمار را بیدار کند. درد می‌تواند در یک سمت سر یا اطراف یک چشم باشد.
- میگرن
- میگرن همراه با اورا: به میگرن معمول که بعد از اختلال حسی رخ می‌دهد، میگرن اورا گفته می‌شود. این اختلالات شامل فلش‌های نوری، نقاط کور، تغییرات دیگر بینایی یا حس مورمور شدن در دست و صورت می‌شود.
- سردردهای تنشی: رایج‌ترین سردردی که همچنان دلایل آن به خوبی شناخته نشده است. سردرد تنشی یک درد پراکنده‌ی خفیف تا متوسط است که غالبا به صورت حس بسته شدن یک کمربند دور سر توصیف می‌شود.
- گونه‌ای از سردرد که مثل سردرد خوشه‌ای یا پاروکسیسمال همی‌کرانیا می‌باشد. (Trigeminal autonomic cephalgia)
علاوه بر عوامل بالا دسته‌ی کوچکی از سردردهای اولیه هستند که شیوع کمتر و ویژگی‌های مجزایی دارند. از جمله این ویژگی‌ها طول غیر معمول سردرد یا دردی است که همراه با یک فعالیت خاص باشد. با وجود اینکه این سردردها در دسته‌ی سردردهای اولیه هستند اما هر کدام می‌توانند از علائم بیماری زمینهای دیگری باشند. این سردردها شامل این موارد هستند:
- سردردهای مزمن روزانه (میگرن مزمن یا سردردهای تنشی مزمن)
- سردردهای که در حین یا پس از سرفه به وجود می‌آیند.
- سردردهایی که همراه با فعالیت‌های ورزشی یا پس از آن ایجاد می‌شود.
- سردردهایی که ناشی از رابطه‌ی جنسی هستند که در طول رابطه به هنگام ارگاسم یا پس از آن ایجاد می‌شود.
بعضی از سردردهای اولیه هستند که عامل شروعشان می‌تواند فاکتورهایی وابسته به سبک زندگی باشد، مثل:
- مصرف الکل، مخصوصا شراب قرمز زمانیکه جزئی از سبک زندگی باشد، می‌تواند از علل ابتلا به سردرد اولیه باشد.
- مصرف روتین بعضی از غذاها مثل گوشت‌های فراوری شده که نیترات‌دار هستند.
- ضعف بدنی نیز می‌تواند از عوامل سردردهای اولیه باشد.
- عدم مصرف مناسب و به جای وعده‌های غذایی ممکن است از دلایل سردرد باشد.
- وجود استرس می‌تواند از علت‌های ابتلا به سردرد اولیه باشد.
- با کمبود خواب یا تغییر در برنامه خواب نیز ممکن است دچار سردرد شوید.
انواع سردرد: سردردهای ثانویه
زمانی می‌گوییم به سردرد ثانویه دچار شدیم که سردرد فعلی ناشی از بیماری دیگری باشد. در واقع سردرد ثانویه از علائم بیماری‌هایی است که می‌توانند اعصاب حساس به درد را فعال کنند. علل زیادی با طیف متغیری از شدت درد، می‌توانند موجب سردردهای ثانویه شوند. دلایل احتمالی سردردهای ثانویه به شرح زیر می‌باشد:
- سینوزیت حاد: عفونت، التهاب و تورم در حفره‌ها و سینوس‌های بینی و اطراف آن
- پارگی عروق: دایسکشن کاروتید یا مهره‌ای
- لخته‌ی خونی
- آنوریسم مغزی: برآمدگی سرخرگی مغزی، این برآمدگی مثل توتی است که از ساقه آویزان باشد و امکان پارگی یا نشتی نیز دارد.
- اختلال ساختاری عروق مغزی AVM: اختلال ساختاری به صورت یک کلاف که سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌ها به هم متصل می‌شوند. در اینصورت اعمال حیاتی مختل می‌شوند.
- تومور مغزی: توده یا رشد غیر طبیعی سلول‌های مغزی است.
- مسمومیت با کربن مونوکسید: در صورتی که درصد کربن مونوکسید هوا افزایش یابد، گلبول‌های قرمز بدن کربن مونوکسید را جایگزین اکسیژن می‌کنند که می‌تواند موجب آسیب بافتی جدی و حتی مرگ شود.
- اختلال ساختاری کیاری: مشکلات ساختاری در پایه‌ی جمجمه، در واقع گسترش بافت مغز به کانال نخاعی که به آن فشار وارد می‌کند.
- آسیب و صدمه: هرگونه حادثه منجر به جراحت که عملکرد مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- دهیدراسیون یا کم آبی: زمانی که آبی که بدن از دست می‌دهد، بیش از آب مصرفی باشد و بدن برای عملکرد طبیعی خود آب لازم را نداشته باشد.
- مشکلات دندانی
- عفونت گوش میانی: ممکن است عامل آن باکتری یا ویروس باشد. عفونت گوش باکتریایی معمولا دردناک است.
- انسفالیتیس(عفونت مغزی): عفونت مغزی دلایل زیادی دارد، که رایج‌ترین علت آن عفونت‌های ویروسی می‌باشد. انسفالیتیس گاهی ممکن است باعث به وجود آمدن علائم شبه آنفولانزا مثل تب یا سردرد شود، همچنین می‌تواند باعث افکار گیج‌کننده، تشنج، اختلال حسی یا حرکتی شود.
- التهاب عروقی: عفونتی است که در غشای سرخرگ‌ها اتفاق بیافتد.
- گلوکوما(آب سیاه): اغلب زمانی اتفاق می‌افتد که فشار چشم بالا باعث آسیب به عصب اپتیک شود.
- خماری
- فشار خون بالا
- آنفولانزا
- خونریزی داخل قاعده‌ی مغز: تجمع خون در جمجمه که غالبا در اثر پارگی رگ خونی رخ می‌دهد.
- عوارض داروهایی که برای درمان بیماری‌های دیگر استفاده می‌شود.
- مننژیت: در واقع عفونت مننژ(پرده‌ی پوشاننده‌ی مغز و نخاع) است.
- گلوتامات مونو سدیم(MSG)
- مصرف بی رویه‌‌ی مسکن‌ها
- اختلال و حمله پانیک: اپیزود‌های ناگهانی ترس شدید که محرک آغازی واکنش‌های فیزیکی مختلفی هستند، که هیچ خطر یا عامل واقعی برای آن وجود ندارد. همچنین فرد حس می‌کند کنترل خود را از دست داده و حمله‌ی قلبی و یا حتی حس مرگ به وی دست داده است.
- سردردهای ناشی از فشار خارجی مثل سردردی که ناشی از فشار حاصل از جسم سنگین باشد مثل کلاه ایمنی سنگین
- سودو تومور مغزی(تومور کاذب): زمانی که به دلیل نامشخصی فشار داخل مغزی افزایش یابد و علائم تومور را داشته باشیم در حالی که در واقع توموری وجود ندارد.
- سکته: سکته زمانی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به بافت مغز متوقف شود یا در روند اکسیژن‌رسانی و عرضه‌ی مواد مغذی به بافت مغز، اختلال ایجاد شود که در طی چند دقیقه سلول ها به سمت مرگ پیش می‌روند.
- توکسوپلاسموزیس: بیماری که در نتیجه عفونت با توکسوپلاسما گُنِدی ایجاد می‌شود. این عفونت در اثر خوردن گوشت آلوده‌ی نپخته، قرار گرفتن در معرض مدفوع عفونی گربه، انتقال از مادر به جنین در حین بارداری منتقل می‌شود.
- نورالژیای عصب سه قلو: دردی مزمن که عصب تری‌ژمینال را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این عصب حس صورت را به مغز می‌برد.
- سردردهای معروف به بستنی(ice cream) که با عنوان مغز یخ زده شناخته می‌شود.
- سردردهای اسپینال(ستون فقرات) که می‌تواند به خاطر کاهش فشار یا حجم مایع نخاعی باشد یا حتی به دلیل بیهوشی از ناحیه‌ی ستون فقرات رخ دهد.