کم‌خونی

کم‌خونی یا آنمی یا فقر الدم (به انگلیسی: Anemia) اختلال خونی شایعی است که در آن گلبول‌های قرمز یا هموگلوبین کافی در خون وجود ندارد.

هموگلوبینی که در گلبول‌های قرمز خون وجود دارد باعث می‌شود تا اکسیژن به گلبول قرمز متصل شده و توسط مویرگ‌ها به بافت‌های مختلف بدن برسد. ازآنجایی که تمام سلول‌های بدن انسان برای زنده ماندن به اکسیژن وابسته‌اند، کمبود آن باعث هیپوکسی شده و گسترهٔ وسیعی از مشکلات را به‌همراه دارد.

کم‌خونی انواع گوناگونی دارد که هر یک علت خاص خود را دارند. این بیماری بر اساس‌های گوناگونی طبقه‌بندی می‌شود، مثل ریخت‌شناسی گلبول‌های قرمز، مکانیسم‌های اتیولوژیک و غیره. سه دستهٔ اصلی عبارتند از: ازدست رفتن حجم زیادی از خون (خون‌ریزی‌های حاد یا مزمن)، ازبین‌رفتن سلول‌های خونی (همولیز) و کمبود تولید سلول‌های خونی.

 

بیشتر بدانیم: چطور از سکته مغزی پیشگیری کنیم؟

 

علت کم‌خونی

• از دست دادن خون: خون ریزی متوالی در زمان‌های قاعدگی یا به دلیل زخم معده یا سرطان می‌تواند باعث فقر آهن و کم‌خونی در بدن شود.
• کمبود آهن در رژیم‌های غذایی: اگر مواد غذایی که روزانه مصرف می‌شود دارای مقدار کمی آهن باشد یا در رژیم غذایی گوشت را حذف کنیم یا در کودکان شیرخوار که فقط از شیر مادر استفاده می‌کنند، کمبود آهن به وجود می‌آید.
• خانم‌های باردار و مخصوصاً کسانی که در حال شیردهی هستند به دلیل سیستم عملکردی بدن چند برابر بیشتر از آقایان به آهن نیاز دارند و رژیم غذایی آن‌ها باید غنی از آهن باشد.

عوامل متعددی به فقر آهن و کم خونی در بدن دامن می زند:

کمبود آهن دریافتی

زمانی که فرد به مدت طولانی غذاهای حاوی آهن مصرف نکند دچار کمبود می شود. آهن در موادی مانند گوشت قرمز، برگ سبز سبزیجات و تخم مرغ سرشار از آهن هستند. سطح پایین آهن می تواند عملکرد منظم بدن را به بی نظمی تبدیل کند. کمبود آهن به خصوص اگر به صورت ناگهانی و یکباره رخ دهد سبب فقدان اریتروپوئز یا فقدان آهن آنمی می شود. آنمی نوعی فقر آهن است که سطح هموگلوبین را تحت تاثیر قرار می دهد. در صورتی که فقر آهن دارید، بدن شما گلبول های قرمز بسیار کمتری تولید می کند و در مرور زمان خون شما کاهش پیدا کرده و بیماری های بسیاری را به همراه می آورد. سطح پایین آهن ممکن است در ابتدا امر هیچ گونه علامتی به همراه نداشته باشد اما کم کم که این بیماری حاد تر می شود علائم کم خونی و کمبود آهن که در ادامه آمده است بروز پیدا می کند.

بارداری و قاعدگی

یکی از علل کم خونی در زنان از دست دادن حجم خون در زمان قاعدگی و در هنگام زایمان است که منجر به کم خونی می شود.

خونریزی داخلی

در شرایط خاص پزشکی که منجر به خونریزی های داخلی می شود فرد دچار کم خونی می گردد.

 

عدم جذب آهن

برخی بیماری های خاص و حتی برخی جراحی ها که روده ها را تحت تاثیر قرار می دهند موجب اخلال در عملکرد جذب آهن در بدن می شود. کم خونی فقر آهن بسیار شایع است و هم در مردان و هم در زنان و در هر گروه سنی دیده می شود. بیشترین کسانی که در معرض خطر کم خونی فقر آهن هستند زنان باردار، افراد گیاهخوار که به جای گوشت قرمز از جایگزین های دیگری استفاده می کنند، افرادی که رژیم غذایی نامناسب دارند و کودکان و نوزادان هستند.

علائم کم خونی و کمبود آهن

علائم کم خونی و کمبود آهن در بدن بسیار است و باید جدی گرفته شود و فرد مبتلا درمان را در اسرع وقت آغاز کند. نشانه هایی از فقر آهن وجود دارد که ممکن است شما را شگفت زده کند.

خستگی مفرط

زمانی که بدن دچار فقر آهن می شود اکسیژن کافی به سلول های بدن نمی رسد و این مساله در سطح انرژی بدن تاثیر می گذارد. اینگونه افراد در اغلب موارد احساس ضعف و خستگی دارند و نمی توانند تمرکز کافی داشته باشند. این نوع از خستگی با استراحت و خوابیدن برطرف نمی شود.

خستگی مداوم، تحریک پذیر شدن، عدم تمرکز معمولا از اولین علائم کم خونی و کمبود آهن است. خستگی در ادامه کم خوابی یا استرس طولانی یک حالت کاملا طبیعی است اما خستگی هایی که ناشی از کمی انرژی باشد مانند خستگی پس از بالا رفتن از پله ها، خستگی پس از فعالیت های بدنی می تواند شما را به کمبود آهن مشکوک کند. از آن جایی که افرادی مبتلا به کم خونی و فقر آهن هموگلوبین کافی در بدن ندارند، جهت انجام فعالیت های روزانه شان با کمبود اکسیژن مواجه می شوند و به این ترتیب بیشتر از سایر افراد دچار خستگی می شوند.

عفونت دائمی

وجود آهن برای سالم نگه داشتن دستگاه ایمنی بدن ضروری است. سطوح پایین آهن در بدن موجب مستعد شدن فرد به ابتلا به عفونت می شود و ابتلا به عفونت یکی از علائم کم خونی و کمبود آهن است. سلول های قرمز خون اکسیژن را به غدد لنفاوی بدن که شامل گلبول های سفید که برای مبارزه با عفونت ضروری هستند، حمل می کنند. حال اگر فردی که دچار فقر آهن است مبتلا به عفونت شود از آن جایی که گلبول های سفید کافی برای مبارزه با این عفونت ندارد با مشکل مواجه می شود چرا که سلول های او به قدر کافی اکسیژن دریافت نکرده اند.

پوست رنگ پریده

هموگلوبین پوست را گلگون می کند و کمبود آن موجب رنگ پریدگی پوست می شود. زمانی که فرد کم خون است سلول های خونی او کوچک و کم رنگ هستند و این امر در پوست او قابل مشاهده است. یکی از علائم کم خونی و کمبود آهن روشن بودن بیشتر از حد نرمال منطقه داخل پلک پایین چشم و داخل دهان است. بیشتر افراد مبتلا به کم خونی همیشه رنگ پریده و زرد چهره هستند دلیل آن هم کاملا مشخص است، گلبول های قرمز کم هستند و به همین دلیل رنگ دانه کافی در صورت وجود ندارد.

تورم زبان

هنگامی که اکسیژن کافی به عضلات نرسد، عضله های بدن متورم و دردناک می شوند و این تورم بیش از همه جا در عضلات زبان دیده می شود. ترک و زخم در گوشه دهان مبتلا به کم خونی فقر آهن بسیار شایع است و از علائم کم خونی و کمبود آهن است .

 

پیکا (Pica)

هرزه‌خواری یا پیکا به خوردن مواد بدون ارزش غذایی همچون خاک، گچ، یخ و رنگ گفته می‌شود که حداقل به مدت یک ماه ادامه داشته باشد و می تواند از علائم کم خونی و کمبود آهن باشد. این اختلال دلایل مختلفی مانند کم خونی فقر آهن، اختلالات روانی، کمبود روی و… دارد.

افراد مبتلا به کمبود آهن معمولا اشتیاق به خوردن یک سری مواد غذایی عجیب و غریب دارند. موادی مانند خاک، یخ از این جمله است. حتی گاهی استشمام بوی رنگ، بنزین نیز در این افراد مشاهده می شود. محققان هنوز علت ارتباط کم خونی فقر آهن و پیکا را نمی دانند اما این مساله باید جدی گرفته شود چرا که حتی می تواند تهدید کننده زندگی فرد باشد.

ریزش مو

یکی از علائم کم خونی و کمبود آهن که بسیار شایع است ریزش مو می باشد. زمانی که اکسیژن کافی به علت کم خونی فقر آهن به فولیکول های مو نرسد، فرد دچار ریزش مو می شود و تا زمانی که این فقر آهن درمان نشود موهای از دست رفته رشد نخواهند کرد. همه مردم هر روز تعدادی از موهایشان می ریزد اما مقادیر بیش از اندازه ریزش و عدم رشد مجدد آن ها یکی از علائم کم خونی و فقر آهن است.

سردرد و سرگیجه

این عامل اگر چه خیلی معمول و رایج نیست اما می تواند یکی از علائم کم خونی و کمبود آهن در بدن باشد. سردرد های خفیف و گاهی متوسط می تواند از نارسایی اکسیژن به اندامها به خصوص مغز سرچشمه گرفته شده باشد.

مشکلات پوست و ناخن

زمانی که آهن کافی در بدن وجود نداشته باشد پوست و مو و دچار مشکلاتی می شوند. یکی از علائم کم خونی این است که ممکن است احساس خارش در پوست داشته باشید، ناخن هایتان به سرعت بشکند و یا حالت گود و قاشقی پیدا کند.

تپش قلب

یکی از علائم کم خونی تپش قلب شدید است. افراد مبتلا به فقر آهن به دلیل خون کمی که در بدن دارند نمی توانند اکسیژن کافی به اعضا برسانند این عامل سبب می شود که قلب با سرعت بیشتری پمپاژ خون را انجام دهد که در نهایت تپش قلب نیز می تواند به سرگیجه و حتی نارسایی قلبی منجر شود.

 

تنگی نفس

اگر گاهی احساس می کنید نفس تان به خوبی بالا نمی آید و راحت تنفس نمی کنید به خصوص در هنگام ورزش و بالا رفتن از پله ها یا بلند کردن وسایل و . . . یک نشانه از نبود اکسیژن کافی در خون دارید که البته معمولا این تنگی نفس همراه با احساس ضعف و سرگیجه است. پس این تنگی نفس هم از علائم کم خونی است.

اضطراب

معمولا هر فرد ممکن است یک سری اضطراب های صحیح و منطقی داشته باشد. اما وجود استرس و اضطراب نا به جا یا بی دلیل از علائم کم خونی است.

بی حسی

به دلیل کمبود خون در اندام ممکن است احساس سوزش یا بی حسی ایجاد شود به خصوص این حس در دست ها و پاها بیشتر به حالت سرد شدن اتفاق می افتد.

خطرات بارداری

اگر چه کم خونی و فقر آهن در دوران بارداری نیز بسیار شایع است اما بهتر است بدانید زنان باردار کم خون بیشتر از سایر افراد در معرض خطرات بالاتری هستند. این مادران در معرض خطرات جدی برای نوزادان نارس و کم وزن هستند که به دلیل کمبود گلبول قرمز و افزایش طبیعی آب در بدن نمی توانند زمینه رشد صحیح و کاملی را برای جنین خود مهیا کنند.

مدفوع سیاه

تیره رنگ شدن مدفوع، وجود خون در مدفوع یا خونریزی از ناحیه رکتوم می تواند از علائم کم خونی باشد. در عین حال نیز با مطمئن شدن از عدم وجود بیماری های دستگاه گوارش مانند کرون یا سرطان روده بزرگ می توانید این علائم را از علائم کم خونی بدانید.

رژیم های غذایی مناسب برای افراد مبتلا به فقر آهن

بیش از نیمی از زنان دچار این بیماری می شوند البته آقایان نیز ممکن است کمبود آهن داشته باشند.آهن مورد نیاز برای افراد به این ترتیب است.

مردان بین ۱۹ تا ۵۰ سال ۸ میلی گرم

زنان ۱۹ تا ۵۰ سال ۱۸ میلی گرم

زنان و مردان بالای ۵۱ سال ۸ میلی گرم

زنان باردار ۲۷ میلی گرم

کودکان بین ۶ ماه تا ۱۸ سال ۷ تا ۱۵ میلی گرم

افراد گیاه خوار به میزان یک هشتم گروه های سنی نام برده.

 

جهت ارتباط بیشتر با شماره های درج شده تماس حاصل فرمایید.