شوک آنافیلاکسی یا آنافیلاکتیک یکی از شرایط اورژانسی در مورد کودکان است که والدین باید این مورد و علائمش را بشناسند تا در صورت قرار گرفتن در این وضعیت بتوانند با آگاهی و شناخت دقیق برای راهکارهای درمانی درست عمل کنند. در این مطلب می‌توانید با شوک آنافیلاکسی، علائم آن، پیشگیری و درمان آن آشنا شوید.
شوک آنافیلاکتیک
علائم شوک آنافیلاکسی در کودکان
علائم این شوک معمولاً طی دو ساعت پس از قرار گرفتن در معرض مادۀ آلرژیزا؛ یا گاهی اوقات ظرف چند دقیقه، ظاهر می‌شوند، هرچند این امکان وجود دارد که ظاهر شدن علائم تا چهار ساعت هم طول بکشد. برخی از علائم شوک آنافیلاکسی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ورم پوست، لب‌ها، گلو، زبان یا صورت
- خس‌خس سینه یا مشکلات تنفسی شدید
- ضربان قلب سریع یا نامنظم
- کهیر
- بیهوشی
- استفراغ
- اسهال
- رنگ‌‌پریدگی شدید پوست و تعریق
- قرمزی یا کبودی پوست
آنافیلاکسی در کودکان زیر شش ماه به‌ندرت اتفاق می‌افتد. بخشی از این به‌ندرت بودن به علت این است که آنها هنوز در معرض بسیاری از مواد آلرژیزا، به ویژه مواد آلرژی‌ز‌ای غذایی قرار نگرفته‌‌اند. به‌طورکلی، برای بروز یک واکنش آلرژیک، بیش از یک بار قرارگیری در معرض مادۀ آلرژیزا لازم است و امکان دارد ایجاد برخی از آلرژی‌ها تا سال‌های نوپایی کودک طول بکشد. با این وجود، آنافیلاکسی حتی در نوزادان یک ماهه و در کودکانی که قبلاً در معرض مواد آلرژیزا نبوده‌‌اند نیز گزارش شده است.
يك واكنش سريع و حاد آلرژيك بوده و يكي از دلهره‌آورترين فوريت‌هاي پزشكي است كه والدين ممكن است با آن روبرو شوند. دکتر فرهت میگوید اين شوك زماني آغاز مي‌شود كه سيستم ايمني بدن يك ماده بي‌خطر را به عنوان يك خطر جدي شناسايي كرده و به آن پاسخ شديد بدهد، كه موجبِ آزاد شدن هيستامين و برخي مواد شيميايي ديگر مي شود.
برخي علائم عبارتند از:
- نبض سريع يا ضربان قلبِ نامنظم
- ورم كردن پوست، لب‌ها، گلو، زبان يا صورت
- خس‌خس كردن يا مشكلات حاد تنفسي
- كهير بصورت موضعي يا منتشر
- سرگيجه، غش كردن، عدم هوشياري
- گيجي، تكلم نامفهوم
- تعرق و رنگ‌پريدگي شديد پوست، قرمزي پوست، يا رنگ آبي پوست
- تهوع، استفراغ، دل‌پيچه، اسهال
بیشتر بدانید: عوارض و خطرات مصرف بی رویه داروهای مسکن
نشانه‌ها معمولا ظرف دو ساعت (و گاهي اوقات طي چند دقيقه) پس از قرار گرفتن در معرض ماده ظاهر ميشوند.
مواردي كه منجر به بروز يك واكنش شديد در کودک ميشوند:
مواد آلرژي‌زاي مختلفي وجود دارند كه ممكن است باعث بروز اين مساله شوند؛ اما موارد زير معمول‌ترين آنها هستند:
بادام زميني، ساير آجيل‌ها (از قبيل گردو يا بلارد)، نرم‌تنان صدف‌دار (از قبيل ميگو و خرچنگ)، ماهي، شير و انواع تخم پرنده‌ها معمول‌ترين عامل‌هاي بروز اين شوك هستند، هرچند هر نوع غذايي مي‌تواند منجر به بروز واكنش حاد آلرژيك شود. اگر آلرژي‌هاي غذايي به صورت ارثي در خانواده شما وجود دارند، كودک شما ممكن است بيشتر در خطر ابتلا به اين نوع آلرژي باشد. داروهاي خانواده پني‌سيلين و همچنين آنتي‌بيوتيك معروف آموكسي‌سيلين
گزيدگي و نيش حشرات (خصوصا زنبورها مانند زنبور عسل، زنبور زرد، زنبور قرمز، زنبور وحشي و مورچه هاي قرمز و كارگر)
مواد نگهدارنده و رنگ‌هاي خوراكي (مانند زردچوبه)
لاتكس (كه معمولا بصورت پودري است كه در تجهيزات پزشكي مثل داخل دستكش ها بكار مي‌رود)
واكنش والدين به هنگام مواجه كودک به واكنش حاد آلرژيك:
از نظر دکتر احمد شاه فرهت در صورتي كه كودک شما مشكل تنفسي دارد يا ناگهان بيهوش شده است، سريعا با اورژانس تماس بگيريد. او را دراز بخوابانيد و پاهايش را بالاتر بياوريد تا خطر بروز شوك كمتر شود. سعي كنيد با صحبت با او و حفظ خونسردي‌تان، او را آرام نگه داريد.
نكته: اگر او مشكل تنفس يا بلع دارد به او آنتي‌هيستامين ندهيد، زيرا ممكن است موجب خفگي بشود.
پزشک احتمالا با تزريق اپينفرين (كه واكنش را ظرف چند دقيقه متوقف ميكند) او را در همان محل درمان خواهند كرد. اپينفرين موجب مي‌شود كه تپش قلب قوي‌تر شود، ماهيچه‌هاي مسير دستگاه تنفسي شل و ريلكس شوند، تورم كاهش پيدا كند و جريان خون در رگ‌ها بهبود يابد تا در نتيجه جريان خون به اندام‌هاي حياتي همچون قلب و مغز افزايش يابد.
اورژانس كودک شما را به بيمارستان خواهند برد كه در آنجا معاينه مي شود و بواسطه احتمال بروز واكنش‌هاي تاخيري، كودک تحت مراقبت قرار خواهد گرفت. كودک تحت مراقبت قرار خواهد گرفت و ممكن است به بخش ايمونولوژي و آلرژي منتقل شود.
جلوگيري از بروز شوك آنافيلاكتيك
بهترين پيشگيري آن است كه از همه مواد آلرژي‌زاي شناخته‌شده و همين‌طور موادي كه معمولا موجب بروز واكنش‌هاي حاد آلرژيك ميشوند، دوري كرد.
اگر گزيدگي يا نيش حشرات موجب بروز آلرژی شده است، به كودک خود كمك كنيد جايي را براي بازي انتخاب كند كه حشرات موذي در آن نباشند. نبايد به اسپري‌هاي دفع حشرات اكتفا كنيد؛ اين اسپري‌ها، زنبورها و مورچه‌ها را دور نخواهد كرد.
اجازه ندهيد كودكتان در بيرون از خانه پابرهنه بدود. بسياري از كودكان زماني گزيده ميشوند كه روي يك حشره گزنده يا نيش‌دار پا مي‌گذارند.
اگر كودک شما يك واكنش حاد آلرژيك داشته است، پزشك به شما توصيه ميكند يكEpiPen به همراه داشته باشيد: يك وسيله تزريق‌كننده شبيه به خودكار كه از اپينفرين پر شده است. اين دستگاه براي استفاده در مورد كودكاني كه 15 تا 30 كيلوگرم وزن دارند، طراحي شده است، و تنها با نسخه پزشک داده مي‌شود.
اطمينان از اينكه هر كسي كه از كودک شما مراقبت ميكند (پرستار، معلم، خويشاوندان) در مورد آلرژي كودک شما اطلاع داشته و دقيقا مي‌داند كه در صورت بروز واكنش بايد چه كاري انجام دهد.
و در نهايت، اگر كودک شما يك واكنش حاد همانند آنافيلاكسي را تجربه کرده است حتما بايد يك دستبند هشداردهنده پزشكي (ممكن است بتوانيد از داروخانه‌ها تهيه كنيد) به او بپوشانيد، كه در موارد اورژانسي مي‌تواند اطلاعات لازم را در اختيار فرد ارائه‌دهنده خدمات پزشكي قرار دهد.
علایم شایع
امکان دارد علایم زیر در عرض چند ثانیه یا چند دقیقه پس از مواجهه با ماده‌ای که به آن آلرژی شدیدی دارید رخ دهند:
حالت سوزن سوزن شدن یا کرختی اطراف دهان
عطسه
سرفه یا خس‌خس
تورم صورت و دست‌ها
احساس اضطراب
نبض ضعیف و سریع
دل پیچه در ناحیه معده، استفراغ، و اسهال
خارش در تمام بدن و اغلب همراه با کهیر
اشک ریزش
احساس گرفتگی در سینه؛ مشکل در نفس کشیدن
تورم یا خارش در دهان یا گلو
تپش قلب
غش
از دست دادن هوشیاری
علل
بدنبال خوردن یا تزریق ماده‌ای که به آن حساس هستید، پاسخ آلرژیکی که برای خنثی کردن یا خلاص شدن از شر این ماده از سوی بدن داده می‌شود ،خود منجر به بروز یک نوع واکنش بسیار بیش از حد عادی شده که گاهی زندگی را نیز در معرض خطر قرار می‌دهد. آن چیزهایی که بیشتر باعث بروز این گونه واکنش می‌شوند عبارتند از:
انواع داروها به خصوص پنی‌سیلین.احتمال حساسیت دادن شکل تزریقی دارو بیشتر از شکل قرص ، کپسول یا قطرۀ همان داروست.
گزش یا نیش حشرات مثل انواع زنبور، مورچه‌های گزنده، و برخی عنکبوت‌ها
واکسن‌ها
گرده گیاهان
موادی که در بعضی از انواع عکس‌برداری تزریق می‌شوند.
غذاها، به خصوص تخم‌مرغ، باقلا، لوبیا، غذاهای دریایی، و میوه‌ها
ورزش
عوامل افزایش دهندۀ احتمال حساسیت:
سابقه آلرژی خفیف به چیزهایی که در بالا ذکر شد.
سابقه اگزما، تب یونجه، یا آسم
پیشگیری
اگر سابقه آلرژی دارید:
پیش از پذیرفتن هرگونه دارو، مطلب را به پزشک یا دندانپزشک گوشزد کنید. پیش از اینکه تزریقی برای شما انجام شود، از ماهیت آن مطلع شوید.
همیشه و در همه جا یک کیت آنافیلاکسی به همراه داشته باشید. مطمئن شوید که خانواده‌تان طریقه استفاده از کیت را بلدند تا وقتی واکنش در شما بروز کرد بتوانند از آن استفاده کنند.
اگر به گزش حشرات آلرژی دارید، به هنگام بیرون رفتن لباس‌های محافظتی بپوشید.
همیشه یک دستبند یا گردن آویز مخصوص داشته باشید که روی آن آلرژی شما مشخص باشد.
همیشه پس از تزریق هرگونه دارو، تا 15 دقیقه در مطب پزشک بمانید. هرگونه علامت آلرژی را فوراً اطلاع دهید.
یکی از روش‌هایی را که می‌توانید مدنظر قرار دهید عبارت است از تزریق ماده‌ای که به آن حساسیت دارید به روشی مخصوص و تدریجی به طوری که حساسیت شما به تدریج برطرف شود (نام دیگر این روش حساسیت‌زدایی است).
عواقب مورد انتظار
با درمان فوری و به موقع، کاملاً بهبود می‌یابید.
عوارض احتمالی
در صورت عدم درمان فوری و به موقع، امکان دارد آنافیلاکسی منجر به شوک، ایست قلبی، و مرگ شود.
درمان
اگر علایم آنافیلاکسی را در فردی مشاهده کردید و دیدید که تنفس وی متوقف شد: ـ اورژانس را خبر کنید یا به فرد دیگری بگویید این کار را انجام دهد. (اگر این اتفاق برای یک کودک افتاده است، قبل از خبر کردن اورژانس، اقدامات احیا را به مدت یک دقیقه انجام دهید.) ـ فوراً تنفس دهان به دهان را آغاز کنید. ـ اگر قلب ضربان ندارد، ماساژ قلبی بدهید. ـ تا زمانی که کمک نرسیده است، عملیات احیا را ادامه دهید.
هر گاه دارویی را مصرف می‌کنید، نسبت به امکان بروز واکنش آلرژیک هوشیار باشید و آمادگی این را داشته باشید که به محض بروز علایم اقدامات لازم را انجام دهید. اگر قبلاً دچار واکنش آلرژیک شدید شده‌اید، همیشه کیت آنافیلاکسی همراه داشته باشید.
درمان طولانی مدت مستلزم حساسیت‌زدایی است.
داروها
تزریق اپی‌نفرین (آدرنالین) تنها درمان فوری مؤثر است.
داروهایی مثل آمینوفیلین، کورتیزون، یا آنتی‌هیستامین‌ها، که پس از آدرنالین تزریق می‌شوند، جلوی بازگشت علایم حاد را می‌گیرند.
فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری
به محض بهبود علایم حمله، فعالیت در زمان ابتلا به این بیماری های عادی خود را از سر بگیرید. اما اگر علایم دوباره برگشتند، باید 24 ساعت تحت‌نظر باشید.
رژیم غذایی
از خوردن غذاهایی که به آنها آلرژی دارید خودداری کنید.
درچه شرایطی باید به پزشک مراجعه نمود؟
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده تان علایم آنافیلاکسی را بروز داده‌اید. این یک اورژانس است! فوراً درخواست کمک اورژانس نمایید.
اگر دچارعلایم جدید و نامنتظره بروز کرده‌اند. داروهای مورد استفاده در درمان ممکن است عوارض جانبی به همراه داشته باشند.
جهت ارتباط بیشتر با شماره های درج شده تماس حاصل فرمایید.